İbrahim Soltani

Afganistan’da son yıllarda çok ciddi bir değişim ve dönüşüm süreci yaşanmaktadır. Afganistan’ın sözlü kültürden yazılı kültüre geçmesi, kitle iletişim aracılığı ile son yıllardaki toplumsal değişim, kültürel değişimleri de beraberinde getirmiştir. Bu değişim sürecinde en etkili iletişim aracı olarak Televizyon hayatımızın her alanında bizi etkilemekte ve yönlendirmektedir. Özellikle de diziler Afgan Aileleri ve gençlerini kültürel bazdan etkilemiştir.

 Savaşlar, göç, ekonomik problemler, eğitimsizlik, suratlı ve olumsuz toplumsal değişimin yanı sıra Televizyon da sosyal hayatı bumerang bir şekilde etkilemektedir.(kitaplara yönelme az olduğu için çocukların eğitim statüsünün düşmesini de beraberinde getirmektedir bu sebeple Televizyon günlük standart izlenim süresinden daha fazla izlenmekte olup bu da Eğitimin körleşmesine yelken açmaktadır.)

Televizyon dizileri özellikle Türk dizileri Afganistan’da kültür çatışmasının yanı sıra aile içi ilişkilerde, özellikle kadınlar, gençler ve çocuklar üzerinde ciddi kısa süreli ve uzun süreli etkiler bırakmaktadır.

  Giriş

Afganistan’da Türk dizileri, en popüler diziler olup, Hint dizilerini neredeyse tamamen ekranlardan kaldırmıştır. Afgan aileleri akşamları, Türk dizilerini izlemek için ekranlara kilitlenmektedir.

İlk başlarda Türk dizileri örneğin Aşkı Memnu –Ezel-Kabadayı vs. diziler diğer yabancı dizilerin ekranlardan kaldırılmasına sebep oldu. Afganistan Medya kanalları adeta Rating yarışına girerek Neredeyse Tüm Türk popüler dizilerin Afganistan Medyasında büyük bir yankı oluşturarak yerini almasıyla devam etti. Günümüzde yayında olan diziler KURTLAR VADİSİ PUSU, DİRİLİŞ ERTUĞRUL En Popüler TV kanallarının ( Tolo,Kanal1,Aryana) yayın kategorilerinde ilk başlarda kendi yerini almaktadır.

Hem görüntüsü hem de sergilediği aile ortamı ve ahlak anlayışı, tavır ve hareketler ve sunulan dindarlık görüntüsü, Afgan halkının Türkiye ve Türk milletine bakış açısını olumlu yönde etkilemektedir. Özellikle Hint dizilerinin kültürel baskısının olduğu sırada, Türk dizileri olumlu yönde işlev görmekteydi. Tabiî ki verilen bazı hurafelerinin zararlarını de yok sayamayız.

Yine de Hint dizilerinde sergilenen putlara saygı, dini örf ve adetleri Hint kültürüne kıyasladığımızda Türk dizileri oluşan boşluğun doldurulması açısından önem arz etmektedir. Hint dizilerine rakip sayılan Türk dizileri kısa sürede neredeyse ekranların tamamını alarak Hint dizilerini piyasadan çıkartmayı başarmıştır.

Özel Medya Kanalları rekabet ve ekonomik boyuta daha önem vermelerinden dolayı, dini motifli Türk dizilerin yerini daha popüler daha Medeni Türk dizilerine bırakmıştır. Günümüzde Türkiye’de yayınlanan birçok dizi Afganistan televizyonlarında da yayınlanmaktadır. Özel Medya Kanalları Türk dizilerini, Farsça dublajıyla yayınlamakta ve en çok reyting getiren saatler de Türk dizilerinin yayınlandığı saatlerdir.

  Afganistan'da Türk televizyonlarında yer alan diziler her geçen gün popülerliğini artırırken,

Dizilerin yıldızları, bölgede Hollywood ünlülerinden daha çok seviliyor.

Muhteşem Yüzyıl, Kurtlar Vadisi, Öyle Bir Geçer Zaman ki gibi son yıllarda büyük beğeni toplayan diziler, Afganistan’da da ilgiyle izleniyor. Bu durum özellikle Afganistan halkının Türk toplumunun yaşamına olan Merakını ciddi biçimde artırıyor.

Türk dizilerinin bu kadar ilgi çekmesinin temel nedeni olarak Afgan halkının dizilerde

"gelenek ve modernleşmeyi dengede tutan figürleri" görmek istemelerini gösteriyor Ayrıca, dizilerde yer alan ürünler, kıyafetler, mobilyalar bile bir süre sonra ülke genelinde moda haline gelmiştir. Bu da Türk tekstil sektörü ürünlerine olan merak ve ilginin büyümesine yol açıyor. Dizilerin sürekli izleyicileri arasında ise ünlüler de bulunuyor.

Ülkede yayınlanan diziler arasında en çok Kurtlar Vadisi seyredilirken, dizinin oyuncuları Necati Şaşmaz ve Gürkan Uygun halk tarafından çok seviliyor. Afgan halkı, haftada dört akşam yayınlanan Kurtlar Vadisi'ni izlemek için dizi saatini heyecanla bekliyor.

          Türk dizilerini daha çok Afgan kadınları izlemektedir. Afgan kadını Masuma, ''Dizi yayınlanmadan önce tüm işlerimi bitiriyorum. Özellikle Kurtlar Vadisi'nin yayınlandığı günler bizim için özel günler gibi olmuş'' diyor.

Afganistan sokaklarında Afgan liderlerinin fotoğraflarının yanı sıra Türk aktörlerinin resimlerini görmek de mümkün. Kanalların çekmediği uzak bölgelerde yaşayan gençler ise Farsçaya çevrilmiş Türk dizilerini satın alarak evlerinde izliyor.

          Türk dizilerinin etkisinin arttığı Afganistan'da, oyunculara karşı da sevgi çoğalıyor. Kurtlar Vadisi dizisindeki oyunculardan herhangi birinin, özellikle Necati şaşmazın resminin basıldığı Tekstil ürünleri, Afgan pazarında revaçta.

  Kabil'de bulunan Cumhuriyet Alışveriş Merkezinde tekstil ürünleri satan mağaza sahibi Cemal, son günlerde Kurtlar Vadisi dizisindeki oyuncuların resminin olduğu giysilerin çok tercih edildiğini,. Söz konusu giysileri yurt dışından getirdiklerinin altını çizen Cemal, gün geçtikçe halkın giysilere olan talebinin çoğaldığını, fiyatı ne olursa olsun satıldığını dile getirdi.

Öte yandan Kabil'in Kal-i Fethullah bölgesinde ''Polat Burger'' adında bir restoran açan Ahmad Cevad Kadiri, Kurtlar Vadisi dizisi ve oyuncusu Polat Alemdar'dan etkilendiği için restorana bu adı verdiğini, bu sayede müşterilerinin arttığını aktardı. Türk dizileri, bir zamanlar ilgi odağı olan Hint dizilerinin yerini almış gibi gözüküyor. Afgan televizyonlarında yayınlanan 21'den fazla Türk dizisi, halkın hemen her kesimi tarafından

İzleniyor.

Afganistan televizyonlarında yayınlanan Türk dizileri:

1.EZEL

2. Kurtlar Vadisi (Vadi-i Gurgha)

3. MuhteŞem yüzyıl (Hürrem Sultan)

4. Fatmagül’ün Suçu Ne (Fatmagül)

5. Kırık Kalpler (Kalpha-i ġıkeste)

6. Kuzey Güney (Neku Bed)

8. Bir Çocuk Sevdim (Dohteri Ra Ki Dost DaŞtem)

9. Bin Bir Gece (Hezaru Yek ġeb)

10. Yaprak Dökümü (Hazan)

11. Öyle Bir Geçer Zaman ki (Zaman)

12. Küçük Kadınlar (Penc Haheran)

13. Karadayı (Kara Dayi)

14. Adını Ferihe Koydum (Ferihe)

15. Elveda Derken (Veda)

16. Hanımın Çiftliği (Saye-i Hasret)

17. Suskunlar (Bazi-i Sukut)

18. Asi

19. İffet

20. Lale Devri (Omri Güli Lale)

21. Diriliş Ertuğrul( kıyam )

22. Çukur

23. Sen anlat Karadeniz

Aşk ve Romanlardan ilham alınarak Yayınlanan dizilerin bazı sahneleri sansürlenerek yayınlanmaktadır. Bunun sebebi de Kültür Farkı ve İnanç politikasıdır

Toplumdaki değerlerle televizyonda gördükleri arasında çatışma yaşayan gençler bu olumsuz modellerden etkilenmektedirler. Çünkü televizyondaki dizide yaşananlar bir gerçeklik olarak sunulmaktadır. Gençler rol modeli alarak oldukça etkilenmektedir. Bu dizilerdeki kolaycılık yüzünden Afganistan halkı özellikle de Tüketici ve Yeni Modaya Meraklı olduğu için Türk Tekstil-Mobilya ve benzeri ürünler Afganistan Pazarına girmekle kalmayıp en çok beğenilen ürünler haline gelmiştir.

Afganistan 30 yıllık savaştan sonra kültürel, sosyal, ekonomik, eğitim alanlarında gün geçtikçe olumlu ilerleme kaydetmektedir buna istinaden Türk Ürünleri sevilmektedir. Türkiye ve Afganistan’ın 96 yılla aşkın dostluk anlaşmasından bu yana hep Halk Tarafından Türklerin Yeri Ayrı tutulmaktadır ve Türkiye’ye Çok sevindirici biçimde rağbet gösterilmektedir.     Afganistan halkı Türkiye halkını en çok sevinilen halk ve kardeş ülke olarak bilmektedir

Belirttiğimiz üzere Kültürel Çatışmaların bir kısmını örnekle kaleme almak istedim:

Dizilerdeki Aile içi ve Toplum içi sosyalite ve davranış Farkı

Afganistan savaşı ( işgal ve iç savaş ) öncesi 60 lı yıllarda Afganistan Sosyokültürel bazdan ikinci dünya ülkesi olarak bilinmekteydi, ancak üzülerek belirtmek istiyorum ki Afganistan’da özellikle de dini konuların baskısı ve Mollaların baskısıyla Ödül alan romanlarda da belirtildiği gibi ( Uçurtma avcısı, Bin Muhteşem Güneş) Afganistan kültürel açıdan Çok büyük kayıplar vermiştir. Sevinerek belirtmek istiyorum ki Türkiye günümüzde sevindirici ve güzel bir şekilde her alanda kayda değer biçimde ilerlemiştir. Savaşlar özelliklede kültürel açıdan Afganistan’ı senelerce geriye sürüklemiştir bu nedenle Türk Dizileri olumlu yönde Afganistan’ı özellikle de Kadın haklarını ve insani değerlerin korunmasına ilişkin Afganistan’da olumlu değişikliğe yol açmıştır, işte kültürel çatışma dediğimiz nokta da Afganistan’ın tekrar insani ve kültürel değerlerine ulaşması zaman alıcı ve zorlu bir süreçtir. Çatışmaların yarattığı psikolojik, sosyolojik değişiklikler her ne kadar olumlu etkilese de kavramlardan uzaklık nedeni ile Afganistan halkına kültürel açıdan çatışmaya yol açmıştır ve bu gelişim 30 yıllık bir gerileme sürecinden tekrar ilerleme evresine gelmiştir.

Programlı bir geri dönüş sürecinden sonra Kültürel değişime tekrar kucak açmak oldukça zorlu bir süreçtir özellikle de Dini konularda aşırı sıkıcılığın olduğu toplumda gelişim ve ilerleme zorluklar eşliğinde ilerlemektedir, Türk dizilerine merakın da bir alt ve görünmeyen nedeni olarak kültürel gelişmeye değinebiliriz.

Dizilerin bilinçaltı etkisinden yola çıkarsak düşünce eylemini beraberinde getiren süreçleri içermektedir. Nasıl ki çocukların konuşma ve yürümeyi öğrenmesi zaman alıcıdır buna benzer de değişimlerin yaşanması ve kültürün de ilerlemesi zaman almaktadır. Dizilerin bu yönde olumlu katkılarını ve sürecin hızlanmasına yardımcı oluşunu göz ardı edemeyiz.

İnsanlar bilinçli ya da bilinçsiz bir şekilde rol modeller ve idol olarak kendilerine bazı insanları seçerler. Bu da rol model alınan ve idol olarak seçilen insanların ün ve kişiliklerinin farkını meydana koymaktadır. Bir kadının mücadelesini ve en kötü şartlardan nasıl başarılı bir şekilde hayatlarına yön vermesini örnek alarak Afganistan’da da kadınlara kendi güçlerinin farkına varmalarına ışık tutmaktadır bunun da olumlu değişimlerin bir parçası olarak belirtmemek haksızlık olur.

Sonuç

    Televizyon, günlük hayatımızda aynı zamanda eğitici yönü ile de öne çıkması gereken bir iletişim aracıdır. Çünkü o ilk ortaya çıkışından çok kısa bir süre sonra devrim sayılabilecek nitelikte insanların hayat tarzında, kültür anlayışlarında, sosyal alışkanlıklarında ve gündelik yaşamalarında değişime uğratıcı büyük bir role sahip olmuştur.

Diziler günümüzde Afgan ailelerin ayrılmaz bir parçası haline gelmekte ve her ortamda merakla konuşulan konu haline gelmiştir. Kadınlar dünyanın neresinde olursa olsun birer Annedir ve Annelerin duygusal oldukları ve hep iyi yöne değişime meraklı oldukları reddedilmezdir. İşte dizilerin de duygusal yönü etkileyici olup ve hep merakla konuşulan konular haline gelmiştir.

 Afganistan’da Hint dizilerin yerini çok kısa zamanda Türk dizileri almıştır, Hint dizilerini ekrandan kaldırmıştır. Yine dizilerdeki karakterleri rol model almak, onlar gibi davranmak, giyinmek hatta onların lakaplarını kullanmak gibi bir olguda ortaya çıkmıştır. Özellikle Türk dizileri insanları ciddi şekilde etkilemektedir.  En çok beğenilen kurtlar vadisi, Fatma Gülün suçu ne, Muhteşem Yüzyıl, Yaprak Dökümü, Diriliş Ertuğrul vb. gibi dizilerdir.

Öyle ki Kabil’de Polat Alemdar adına bir restoran açılmış, gençler ve lise öğrencilerin Polat Alemdar resimli tişörtleri daha çok giydiği ve taklit ettikleri gözlemlenmiştir.

YASAL UYARI:Haber portalımız 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'na uygun olarak yayınlanmaktadır Yayınlanan fotoğrafların yeniden yayımı ve herhangi bir ortamda basılması, önceden yazılı izin gerektirir. Portalımızda yayınlanan haberler ise, kaynak gösterilmek ve portalımızın ilgili sayfasına link verilmek koşuluyla yeniden yayınlanabilir.